“Qurandan məktub var – 17”

“Qurandan məktub var – 17”

“Qurunun və dənizin qaranlıqlarında yolu tapa biləsiniz deyə Sizin üçün ulduzları yaradan Odur..” (Ənam, 97)
Ulduz özündə gedən istilik-nüvə reaksiyaları hesabına daxili şüalanma mənbələri olan, adi gözlə 6 minədək, teleskopla baxdıqda milyonlarla müşahidə olunan və bürclərdə qruplaşan səma cismləridir. Ulduzların parlaqlıq vahidi ulduz ölçüsüdür. Yerin Günəş ətrafında hərəkəti nəticəsində ulduzlar göy sferasında il ərzində yerini dəyişir (buna illik parallaks deyilir). Ulduzların daxilinə getdikcə temperatur artır və mərkəzində bir neçə milyonlar dərəcəyə çatır. Bu şəraitdə istilik nüvə sintez reaksiyaları gedir. Bəzi ulduzların spektrində şüalanma xətləri var. Kəsilməz şüalanmanın yarandığı qat fotosfer, udulma xətlərinin yarandığı üst qat isə atmosfer adlanır. Ulduzları rənglərinə və yaşlarına görə 3 yerə ayırmaq mümkündür:
Yaşlı olan ulduzlar qırmızı rənglidir. BBC-nin məlumatına görə ulduzların yaşı eyni zamanda dönüş sürətləri ilə də bağlıdır. Ulduzlar yaşlandıqca dönüş sürətləri azalır.
Orta ölçülü ulduzlar isə sarı rənglidir. Orta boy olan və Dünyamızı isidən Günəş Dünyaya ən yaxın ulduzdur və 8 işıq dəqiqəsi (149.6 milyon km) uzaqlıqdadır.
Gənc olan ulduzlar isə mavi və ya ağ rəngdədirlər. Ulduzların ömrü böyüklüyü ilə mütənasibdir. Böyük olan ulduzlar enerjilərini çox tez xərcləyirlər və ölümləri tez olur. Kiçik ulduzların ömürləri isə daha uzun olur. Böyük bir ulduz öldüyü zaman adətən qara dəliyə ya da ulduzun nüvə reaksiyaları nəticəsində yaranan çox şiddətli partlamaya çevrilir.
Bəs, ulduzların sahib olduğu enerjinin qaynağı haradan gəlməkdədir?
Ulduzlar ilk olaraq enerjisini hidrogeni heliuma çevirərək alırlar. Nüvədəki hidrogen atomlarının bitməsiylə də helium atomları bir araya gəlirlər və reaksiya ilə karbon atomuna çevrilirlər. Heliumların yanmasıyla da mərkəzdəki istilik artır və ulduzun içindəki təzyiq artmağa başlayır. Bu da ulduzun genişlənməsinə səbəb olur. Və qırmızı bir top kütləsinə çevrilməyə başlayır.
“BİZ YAXIN GÖYÜ ULDUZLARLA (Kəvakiblə) BƏZƏDİK.” (Saffat, 6)
İnsan oğlu ulduzları yer üzündə axtarar, göy üzündəki ulduzları unudar. Otellərin divarlarındakı ulduzları sayar, göydəki sayılmayacaq ulduzların möhtəşəmliyini unudar. Alışdığı möcüzələri unudar da alışmadığı adiliklərə heyran olar. İnsanoğlu belədir və Rəbbimiz də alışdığımız möcüzələrə bir daha diqqət çəkər.
Əslində əl-kəvakib kainat mənasını ifadə edər. Amma ulduz sözünə çevirmək daha doğrudur, çünki burada bizə bəhs edilən kainat ya da ulduzların birbaş cismi deyil, onların işığıdır. Səmanın bəzənmiş olduğu işıq… Onun içində bizə qədər gələn işıq, bildiyimiz bilmədiyimiz hər ölçüdə yaxın göydə gözlərimizlə görə bildiyimiz işıq.
Ulduzlar nə qədər uzaq olsa da Allah “yaxın göyü bəzədim” ifadəsini işlətməklə sanki bizə mesaj verir. Onlar sizə yaxındır..
Səma qara örtüyünə bürünər, onu bir-biriylə parıltısında yarışan əsrarəngiz ulduzlar bəzəyər – fəza boşluğunda yol nizamlayıcıları.
Əgər gecə yatmaq üçün yaranmışsa niyə ayədə ulduzlar yol göstərən cismlər kimi göstərilir?
Demək ki, gecə bir kəşfiyyatın başlanğıcıdır və ulduzlar məqsədlərinə doğru gedənlərə bir istiqamətdir. Ruhun özünü axtarması, ruhun öz Rəbbini axtarması seruveni. Hz İbrahim kimi: O, batan ulduzlarda dərk etdi Allahı, içindəki “Batmayan”a yönəldi.
Ulduzlar Gecə sirdaşları.. Onlar nələrə şahiddir? Bütöv gecəni yuxuda olanlar bu yol nizamlayıcılarının yardımını necə alacaq?
Səhabələr, tələbələr hərəsi bir ulduzdur… Kimi qırmızı, kimi mavi, yaşlı və ya da gənc… Aydan -müəllimlərindən aldığı elm nuruyla bərq vurarlar, insanlığın səmasını bəzəyərlər, bəzən tez sönə bilərlər, Amma bəzən də Ayın yanında sonadək parlayan Dan Ulduzu olarlar. Sənin bu lövhədə yerin nədir?

5 thoughts on ““Qurandan məktub var – 17”

Leave a Reply to Bayramov Omer Cancel reply